Już są. Tatrzański Park Narodowy opublikował na swojej stronie dane statystyczne dotyczące sprzedaży biletów w 2019 roku. Dane powinny skłonić do refleksji na temat sensu istnienia parków narodowych i ich zadań.
Turystyka i ochrona środowiska są obszarami, które niezwykle trudno jest połączyć. Pierwsza oczekuje jak największej liczby osób przyjeżdżających do nas, druga z kolei chciałaby ograniczyć tę liczbę do niezbędnego minimum. Jest to tym cięższe, że funkcjonowanie popularnych turystycznie miejscowości zależy od wpływu finansów z turystyki a ludność pracuje głównie w usługach obsługujących turystów.
Dane o liczbie turystów odwiedzających Tatrzański Park Narodowy posiadamy od 1993. Wcześniej jedynie szacowano liczbę osób (ale robiono to w niezwykle ciekawy sposób). Podstawą do szacunków było założenie, że część osób przyjeżdżających do Zakopanego wybiera się do parku narodowego. A jak liczono turystów? Po ilości sprzedawanego chleba. Niestety nie uwzględniano osób spoza Zakopanego.
Obecnie turyści w Tatrzańskim PN mają do dyspozycji 275 km szlaków. Dzięki ich wyznaczeniu oddziaływanie na środowisko jest liniowe a nie powierzchniowe. Problem w tym, że 96% powierzchni parku leży nie więcej niż kilometr od szlaków uczęszczanych rocznie przez rzesze turystów. TPN rocznie sprzedaje miliony biletów (od 2015 r. ponad 3 miliony rocznie) i tendencja jest wzrostowa (niebieska linia na wykresie poniżej). Taka ilość osób nie pozostaje bez wpływu na przyrodę. Od wielu lat pojawiają się pomysły o ograniczeniu ruchu turystycznego, ale ciężko wyobrazić sobie sytuację, gdy setki turystów przyjeżdżają do Doliny Chochołowskiej czy drogi nad Morskie Oko i dowiadują się, że nie mogą wejść, bo dzienna liczba turystów została przekroczona. Tym bardziej, że obiekty te są dobrze skomunikowane a na odwiedzających czekają ogromne parkingi.
Jak więc chronić cenną i wrażliwą przyrodę?
Na pewno nie ograniczymy liczby turystów, jednak pojawiają się propozycję, aby przynajmniej nie rozwijać kolejnych udogodnień. Jak to rozumieć? Np poprzez zostawienie parkingów w takiej ilości jaka jest, nieposzerzanie ich i nie tworzenie nowych. Co najwyższej komunikację samochodową można zastępować zbiorową. Przydałoby się to np. w Dolinie Chochołowskiej. Zanim dojdzie się do punktu sprzedaży biletów ilość samochodów przytłacza. Chcąc spędzić czas z przyrodą można co najwyższej powąchać trochę spalin. Oznacza to również nie zwiększanie przepustowości kolejki na Kasprowy Wierch.
Inną możliwością jest tworzenie ciekawej infrastruktury turystycznej poza parkiem, która przyciągnie ludzi. Warto wyznaczyć atrakcje przyrodnicze, kulturowe, rekreacyjne angażując cały region a nie tylko ograniczać się do obszaru chronionego. Dzięki temu, część osób pokusiłoby się o odpoczynek poza parkiem. Wskazuje się na próby „miękkiego” zarządzania ruchem turystycznym, jak np. umieszczanie tablic informujących o liczbie turystów aktualnie przebywających w danym miejscu. Istnieje szansa, że część osób widząc takie tłumy sama zmieni cel wycieczki.
Czasem istnieje konieczność czasowego zamknięcia szlaków. Część zostaje zamknięta na okres zimowy a ponadto ruch ogranicza się do dnia, aby w nocy dać szansę na swobodne poruszanie się zwierząt.
Pewien wpływ na ograniczenie ruchu turystycznego ma decyzja, że wycieczka zbiorowa musi wejść na obszar TPN wraz z przewodnikiem tatrzańskim. Ich ograniczona liczba powoduje, że niektóre wycieczki zmuszone są do zmiany swoich planów.
Niezmiernie ważną rolę w ochronie przyrody spełnia edukacja. Jeżeli turyści będą odpowiednio wyedukowani na temat własnego zachowania na obszarach chronionych, naszego wpływu na zwierzęta, cenne gatunki roślin, presja na środowisko zmniejszy się. Przykładami edukacji są tablice informacyjne stawiane na szlakach, program Lawinowe ABC, szkolenie organizowane przez ratowników TOPR czy prowadzenie Centrum Edukacji Przyrodniczej TPN w Kuźnicach. Oprócz tego publikowane są liczne biuletyny, książki czy czasopisma. Istotną rolę powinna spełniać tu również szkoła i lekcji przyrody, geografii i biologii.
Problem opisałem na przykładzie Tatrzańskiego Parku Narodowego, jednak problem nadmiernego ruchu turystów można by zauważyć w wielu miejscach chronionych. W każdym z tych przypadków musimy pamiętać, że te miejsca stworzyliśmy po to aby chronić przyrodę i to jej dobro powinno być tu najważniejsze. Tym bardziej, że parki narodowe w Polsce obejmują zaledwie 1% powierzchni kraju.
Karol Kubak
Przeczytaj również: